TẢN MẠN VỀ CẢI LƯƠNG ...

Soạn giả Viễn Châu và

      Tình anh bán chiếu





                      LÊ PHÚ KHẢI






              


               VIỄN CHÂU

                                                                            Tặng nvtai , CNB & NY

                                                                                                 vtd      

      
    Từ lâu, tôi đã vốn muốn tìm gặp bác Viễn Châu, soạn giả của hơn 2.000 bài vọng cổ và 60 vở cải lương... để xin nguyên bản bài vọng cổ bất hủ “Tình anh bán chiếu” - bài ca cổ đã làm say lòng bao thế hệ người Nam bộ.
 
Soạn giả Viễn Châu tại nhà riêng ở TP Hồ Chí Minh.

                                                                    Út Trà Ôn

Lần đầu tiên tôi được nghe bản “Tình anh bán chiếu” trong một hoàn cảnh khá đặc biệt. Năm đó (tôi không nhớ rõ năm nào vì đã lâu ngày), Bộ trưởng Bộ Thủy sản Nguyễn Tấn Trinh rủ tôi xuống Kiên Giang thăm xí nghiệp đánh cá tiên tiến Chiến Thắng. Trong bữa liên hoan thân mật vào một buổi tối mừng Bộ trưởng từ Hà Nội vô, có nhiều thủy thủ tham dự, nhiều người trổ tài văn nghệ. Bỗng Giám đốc Ba Tân (nay là Phó Chủ tịch tỉnh Kiên Giang) đứng lên tự giới thiệu sẽ ca bài “Tình anh bán chiếu”... Tất cả vỗ tay rần rần... Lúc đó tôi đoán, có lẽ đây là bài “tủ” của Giám đốc và cánh thủy thủ đã được nghe nhiều lần nên mới hưởng ứng nồng nhiệt như thế ! Quả tôi không lầm!

Ba Tân có giọng ca thật mùi mẫn và chuyện tình của “anh bán chiếu” thật lâm ly:

“Hò ơ...

Chiếu Cà Mau nhuộm màu tươi thắm

Công tôi cực lắm mưa nắng dãi dầu

Chiếu này tôi chẳng bán đâu

Tìm cô không gặp tôi gối đầu mỗi đêm...

Ghe chiếu Cà Mau đã cắm sào trên bờ kinh Ngã Bảy, sao cô gái năm xưa chẳng thấy ra... chào”

Người dân Nam bộ ai mà chẳng biết Ngã Bảy, nên càng thương cảm anh bán chiếu si tình: “Hỡi ôi ! con sông Phụng Hiệp chảy ra bảy ngả thì lệ tôi cũng lai láng muôn dòng...”; “Đôi chiếu bông này tôi tự tay dệt lấy, tôi đã lựa từng cọng lác sợi gai, nhưng khi tôi đến nơi thì cô đã bỏ nhà qua xứ khác”; “Tôi vác đôi chiếu bông mà cõi lòng tan nát, bước chân đi như thể xác không hồn”; “Còn chi buồn hơn nghề bán chiếu để tô điểm loan phòng cho những gái còn xuân, đến khi họ cất bước sang ngang lại không một lời hỏi han từ giã, cho đến đôi chiếu bông tôi bỏ công ngồi dệt mấy ngày đêm ròng rã nay còn nằm trơ ở dưới khoang thuyền.

Ngọn gió đêm đông đừng thổi nữa

Lòng tôi lạnh lắm gió đông ơi...

... Sông sâu bên lở bên bồi

Tình anh bán chiếu trọn đời không phai”

Cả căn phòng lớn lặng đi khi Ba Tân vừa dứt bản tình ca!

Cái hay của bài vọng cổ này là ở chất tình si của anh bán chiếu. Không một lời hẹn ước. Cô gái chỉ đặt mua chiếu mà thôi! “Nhớ năm ngoái khi ghe vừa tới vàm sông Ngã Bảy, cô đã tươi cười dẫn tôi đến tận nhà cô, cô đưa tôi vào chốn phòng riêng để đo ni chiếc giường gõ đỏ và đặt tôi làm đôi chiếu. Cô hỏi qua giá cả tôi trả lời lấy giá rẻ làm quen. Năm hôm sau, khi tôi sắp sửa lui ghe cô còn đứng trên bến dặn dò kỹ lưỡng. Sau khi cô đà quay gót chiếc áo bông hường cũng khuất dạng sau mấy lùm tre. Cô biết đâu tôi đã lấy nón lá che ngang để giấu đôi hàng nước mắt, vì không muốn bàn quan thiên hạ họ cười tôi là kẻ si tình ?”. Si đến thế là... tới bến, tới bờ! Bởi vậy, lần sau trở lại, khi biết cô đã quên anh “để cất bước theo chồng” nên mới có những lời ca “tan nát” cả “cõi lòng”... người nghe vọng cổ!

Tôi còn được nghe “Tình anh bán chiếu” nhiều lần sau đó, khi thì ở một nông trường khai hoang trong vùng Đồng Tháp Mười, khi thì ở một bến phà qua sông, khi ở một nhà hàng khách sạn... đều do “nghệ sĩ” dân gian biểu diễn. Bây giờ thì chúng tôi đã tìm được nhà của bác Viễn Châu trong một con hẻm ở đường Trần Hưng Đạo (TP Hồ Chí Minh). Nhạc sĩ Trương Tuyết Mai mặc dù đã đến nhiều lần nhưng vẫn quên lối vì hẻm sâu và nhiều ngách. Nhưng chỉ nói đến tên Châu thì một bác xe ôm đã xướng lên: “Soạn giả Viễn Châu chớ gì?”. Và anh ta xăng xái dẫn đường...

Soạn giả Viễn Châu ở một ngôi nhà hẹp chiều ngang, phòng riêng của ông ở phía sau cùng lầu 2 - miền Bắc kêu bằng lầu 3 - nhưng có cửa sổ hậu thoáng mát. Trước mắt tôi là một ông già Nam bộ dáng phong lưu, trán cao, tóc bạc, cả hai hàng lông mày cũng đã bạc nhưng còn rất tinh tường và cởi mở. Xung quanh ông là sách vở, đĩa nhạc, trên tường treo một cây đàn tranh, bên cạnh ghế ngồi trong tầm tay với là một chiếc đàn ghi-ta “mini”, đằng sau treo lẫn với áo quần là một chiếc đàn ghi-ta lớn... Ông đang làm việc. (Viết và đàn). Tôi có cảm giác như lạc vào căn gác xép của Vũ Hoàng Chương ở phố cổ Hà Nội trước năm 45 hơn là đang ở giữa Sài Gòn nhộn nhịp.

Nhạc sĩ Trương Tuyết Mai tặng soạn giả Viễn Châu cà phê... còn tôi thì không giấu giếm muốn tìm hiểu về xuất xứ của bản “Tình anh bán chiếu”!.

Nhả một làn khói “ba số năm” đậm đặc... soạn giả Viễn Châu kể:... Năm 1961, Giám đốc hãng đĩa nhạc Hồng Hoa bảo tôi, đệ nhất danh ca Út Trà Ôn đã ký với hãng của ông một hợp đồng làm việc, vì vậy tôi phải sáng tác ngay một bản vọng cổ để Út Trà Ôn ca bản đầu tiên thâu đĩa hát ! Ngay sau đó tôi có công chuyện đi Bạc Liêu, về ngang Ngã Bảy Phụng Hiệp tôi vô quán cà phê nghỉ chân, thấy một anh bán chiếu trẻ dáng quê mùa hiền lành đang ngồi dưới một mái hiên nhà nghỉ chân, tay cầm nón lá quạt quạt... Dưới sông ghe thuyền tấp nập, phía trong đồng lại có một đám cưới đang rước dâu trên đường... Thế là tôi nảy sanh một chủ đề... Anh bán chiếu có một mối tình thầm kín với cô gái đặt mua chiếu, năm sau đem chiếu lên bán thì cô đã đi lấy chồng... Anh ta vô cùng thất vọng, và nỗi buồn của anh dâng trào như con sông “lai láng muôn dòng”... Trên đường từ Ngã Bảy về tới Sài Gòn đêm đó, tôi đã soạn xong “Tình
 anh bán chiếu” trên xe !

                                                           Trưởng lão làng Cải lương
                                                                   CAO VĂN LẦU

Nhạc sĩ Trương Tuyết Mai reo lên: “Anh Bảy (tên thân mật gọi soạn giả Viễn Châu) hư cấu giỏi quá” (!). Tôi phụ họa với Tuyết Mai: “Lời của bài ca là điều đáng nói hơn cả”... Soạn giả Viễn Châu cắt lời tôi: “Một bài vọng cổ phải có cốt truyện, phải có một vai chính như trong một truyện ngắn. Hay là ở cốt truyện”...

Bỗng ông già 82 tuổi Viễn Châu với cây đàn ghi-ta mini bên cạnh vừa đờn vừa ca tặng chúng tôi một bản vọng cổ ông mới sáng tác. Giọng Viễn Châu ấm quá.

Cách đây vài năm, một lần về thăm quê Trà Cú (Trà Vinh), soạn giả Viễn Châu lại qua Phụng Hiệp. Trong một cuộc giao lưu tại Trung tâm văn hóa huyện, một vị lãnh đạo Huyện ủy Phụng Hiệp đã tặng Viễn Châu một bó hoa và một bao thơ 2 triệu đồng. Ông này nói: Nhờ bài vọng cổ “Tình anh bán chiếu” mà Ngã Bảy Phụng Hiệp được nổi danh khắp vùng Nam bộ nên địa phương rất biết ơn soạn giả Viễn Châu! Còn soạn giả Viễn Châu thì “đáp từ” rằng, ông rất biết ơn Ngã Bảy Phụng Hiệp vì nhờ nó mà giúp ông làm nên khúc ca để đời... Vì thế, ông chỉ nhận hoa, còn tiền thì xin gửi lại tặng anh em văn nghệ của huyện nhà còn nghèo lắm...

                                                         
                                                                                      20/3/2006